Język węgierski - fakty i ciekawostki

Język węgierski jest językiem ojczystym dla ok. 14 mln. ludzi (ok. 0,2% światowej populacji) i plasuje się na 73. miejscu na liście najpowszechniejszych języków pod względem liczby rodzimych użytkowników.
Magyar jest językiem urzędowym na Węgrzech, a także w Wojwodinie (jako jeden z języków urzędowych) – autonomicznym okręgu w północnej Serbii. Uznawany jest również jako język mniejszości narodowych w Rumunii (niemal 2 mln. użytkowników), Słowacji (1 mln. użytkowników), Ukrainie, Chorwacji, Austrii oraz Słowenii.
Węgierski należy do podrodziny języków ugrofińskich, które wchodzą w skład uralskiej rodziny językowej. Jego pochodzenie budziło kontrowersje: niektórzy badacze dopatrywali się pokrewieństwa z językami z innych rodzin: tureckim, etruskim, a nawet japońskim. Historia węgierskiego liczy ok. 3 tysięcy lat, kiedy to język ten wyodrębnił się od pozostałych języków z podrodziny ugrofińskiej w okolicach Uralu. Najstarszy zachowany zabytek piśmiennictwa węgierskiego (tekst modlitwy żałobnej) pochodzi z końca XII w. Niemały wpływ na rozwój węgierszczyzny miały języki tureckie (w XVI i XVII w. część Węgier włączona była do Imperium Osmańskiego). W XVIII w. rozpoczął się proces standaryzacji języka, w wyniku którego narodził się współczesny język węgierski.
Wyróżnia się osiem grup dialektalnych języka węgierskiego. W zdecydowanej większości dialekty węgierskie są wzajemnie zrozumiałe (główne różnice dotyczą wymowy). Wyjątek stanowi dialekt Czangów, grupy etnicznej zamieszkującej teren Mołdawii w Rumunii, który zachował wiele cech węgierszczyzny z okresu średniowiecza. Normy języka węgierskiego reguluje wydział lingwistyczny Węgierskiej Akademii Nauk.
Węgierski jest jednym z języków oficjalnych UE.

Węgierski należy do języków aglutynacyjnych, w których przyrostki (sufiksy) dołącza się do rdzenia wyrazu. Zawartość treściowa takiego wyrazu oddawana jest w językach indoeuropejskich za pomocą kilku słów.
Doskonałym przykładem ilustrującym powyższe zjawisko jest najdłuższe węgierskie słowo, składające się z aż 62 liter: folyamatellenőrzésiügyosztályveze-tőhelyettesképesítésvizsgálat. Jego polskim odpowiednikiem jest wyrażenie „zapytanie co do kwalifikacji zastępcy departamentu do spraw kontroli procesu”.
Inną ciekawą cechą gramatyczną jest występowanie aż 18 przypadków rzeczownika (ich liczba bywa przedmiotem dyskusji). Nie ma rodzajów gramatycznych.
Pewną osobliwością w porównaniu z innymi językami europejskimi jest szyk nazwisk w węgierskim. Zwyczajowo nazwisko poprzedza imię. Taka zasada obowiązuje np. przy przedstawianiu się. Zdanie Nazywam się Zoltan Kovács zabrzmi po węgiersku Kovács Zoltan hívnak.
W języku węgierskim akcent jest stały i pada na pierwszą sylabę wyrazu.
W węgierskich słowach bardzo często występuje samogłoska e. Powstała nawet popularna gra językowa esperente, która polega na tworzeniu zdań czy też nawet całych tekstów składających się z wyrazów zawierających tę samogłoskę. Tworzy się też osobliwe definicje. Na przykład Internet został zdefiniowany następująco: Egy remek rendszer, mellyel embereket, meg rengeteg elemet megkereshetsz (pol. Wspaniały system, który pomaga znaleźć ludzi i dużo innych rzeczy).

Jedyny w swoim rodzaju w Europie

Język węgierski jest wyjątkowy w Europie ze względu na swoje pochodzenie. W przeciwieństwie do większości języków europejskich, węgierski nie należy do rodziny języków indoeuropejskich. Jest on przedstawicielem grupy języków ugrofińskich, która obejmuje również fiński, estoński oraz kilka mniejszych języków. Ze względu na tę odmienność, dla Polaków nauka węgierskiego może być wyjątkowo interesującym wyzwaniem, odkrywającym nowe struktury językowe.

Węgierski a języki turańskie

Choć węgierski jest językiem ugrofińskim, ma również wiele wspólnego z językami turańskimi, takimi jak turecki czy mongolski. Jest to związane z długotrwałymi kontaktami między Węgrami a koczowniczymi plemionami ze wschodu. W rezultacie, węgierski zawiera liczne zapożyczenia i cechy gramatyczne charakterystyczne dla języków turańskich, co czyni go jeszcze bardziej unikalnym.

Skomplikowana gramatyka

Węgierska gramatyka jest trudna dla osób mówiących językami indoeuropejskimi, gdyż posiada wiele odmiennych cech. Jedną z nich jest m.in. system przypadków. Węgierski używa aż 18 przypadków, podczas gdy polski ma ich tylko 7. Ponadto, węgierski opiera się na aglutynacji, czyli łączeniu morfemów, co sprawia, że słowa mogą być bardzo długie i złożone.

Bogactwo sufiksów

Węgierski jest znany z bogactwa swoich sufiksów, które służą do wyrażania różnorodnych funkcji gramatycznych, takich jak czas, liczba czy przypadek. Przykładem może być słowo "ház", które oznacza "dom". Dodając różne sufiksy, można uzyskać formy takie jak "házak" (domy), "házban" (w domu) czy "háztól" (od domu). Dla Polaków, ten aspekt węgierskiego może być szczególnie fascynujący.

Specyfika węgierskiego alfabetu

Alfabet węgierski opiera się na alfabecie łacińskim, ale zawiera kilka dodatkowych liter. Niektóre z nich, takie jak ó, ő, ö, ű i ü, mają diakrytyki, których używa się do oznaczenia różnych dźwięków. Węgierski ma też dwuznakowe spółgłoski, takie jak "cs", "dz", "gy" czy "sz", które reprezentują pojedyncze dźwięki. Dla Polaków, nauka tych nowych dźwięków i zapisu może być ciekawym doświadczeniem.

Odmiana czasowników

Odmiana czasowników w języku węgierskim jest złożona i różni się od polskiej. Węgierski nie posiada osobowych końcówek, ale odmienia czasowniki za pomocą sufiksów, które określają czas, tryb, aspekt i stronę. Istnieje także wiele nieregularnych czasowników, które należy opanować. Dla Polaków, zrozumienie tego systemu może być wyjątkowo pouczające.

Nie ma rodzaju gramatycznego

W przeciwieństwie do polskiego, węgierski nie posiada rodzaju gramatycznego. Słowa nie mają formy męskiej, żeńskiej ani nijakiej, co może ułatwić naukę dla Polaków. Zamiast tego, węgierski stosuje neutralne formy do odnoszenia się do rzeczy, osób i zwierząt.

Duża liczba wyrazów bliskoznacznych

W języku węgierskim istnieje duża liczba wyrazów bliskoznacznych, które różnią się jedynie odcieniem znaczenia lub stylem. Dla Polaków, zrozumienie tych subtelnego kontekstu może być fascynujące i pomocne w zdobywaniu biegłości w mówieniu.

Węgierskie przysłowia i powiedzenia

Język węgierski obfituje w przysłowia i powiedzenia, które są ciekawym oknem na węgierską kulturę i mentalność. Niektóre z nich mogą być zaskakująco podobne do polskich, co pokazuje, że choć języki te różnią się od siebie, dzielą wspólne wartości i doświadczenia.

Liczby i system liczenia

System liczenia w języku węgierskim różni się od polskiego, co sprawia, że nauka tego aspektu może być interesująca dla Polaków. Węgierski posiada unikalny sposób tworzenia liczb złożonych. Na przykład, liczby od 10 do 19 tworzy się poprzez dodanie końcówki "-tizen" do liczebników jedności, np. "tizenkettő" (12). Liczby od 20 do 99 tworzy się łącząc liczebnik dziesiątek z "ötven" (50) lub "száz" (100) oraz liczebnik jedności, np. "huszonegy" (21) czy "ötvenkettő" (52). Liczby setne, takie jak 200 czy 300, tworzy się dodając końcówkę "-száz" do liczebników jedności, np. "kétszáz" (200) czy "háromszáz" (300). Dzięki temu, Polacy uczący się węgierskiego mają okazję do odkrycia nowego, nietypowego systemu liczenia.

Pułapki językowe w tłumaczeniu z języka węgierskiego na język polski

Zdarza się, że intuicja podpowiada komuś tłumaczenie. które może prowadzić do pomyłek. Takie pomyłki mogą wydawać się śmieszne, ale mogą mieć poważne konsekwencje. Profesjonalny tłumacz zwraca baczną uwagę na słowa, które brzmią podobnie w dwóch językach, ale posiadają odmienne znaczenia, take jak przykłady poniżej.

Słowo węgierskie	Prawidłowe tłumaczenie na polski	Uwaga na błędne tłumaczenie!
bálvány	idol	bałwan - hóember
báty	(starszy) brat	baty - ostorok
domb	wzgórze	dąb - tölgy
farmer	dżinsy	farmer - gazdálkodó
láda	skrzynia	lada - pult
máj	wątroba	maj - május
most	teraz	most - hid
nagy	duży	nagi - meztelen
raj	rój	raj - mennyország
sok	dużo	sok - lé

Praktyczny słowniczek polsko - węgierski

wyrażenie polskie	wyrażenie węgierskie
tak	igen (ˈiɡɛn)
nie	nem (nɛm)
proszę	kérem (ˈkeːrɛm)
dziękuję	köszönöm (ˈkøsønøm)
przepraszam	elnézést (ɛlneːzeʃt)
dzień dobry	jó napot (joː ˈnɒpot)
dobry wieczór	jó estét (joː ˈɛʃteːt)
dobranoc	jó éjszakát (joː ˈeːjsɒkaːt)
do widzenia	viszlát (ˈvislaːt)
cześć (na powitanie)	szia (siɒ)
Jak się masz?	Hogy vagy? (hoɟ vɒɟ)
Dziękuję, dobrze.	Köszönöm, jól (ˈkøsønøm ˈjoːl)
Nazywam się...	A nevem (ɒ ˈnɛvɛm)
Nie rozumiem	Nem értem (nɛm ˈeːrtɛm)
Jestem Polką / Polakiem	Lengyel vagyok (lɛnɟɛl ˈvɒɟok)

tłumacz węgierski