tłumacz suahili
Język suahili - fakty i ciekawostki
-
Język suahili jest językiem ojczystym dla ok. 5 mln. mieszkańców globu (ok. 0,07% światowej populacji). Dla wielu mieszkańców Afryki Środkowej i Wschodniej suahili jest często drugim językiem, który pełni istotną rolę w komunikacji ponadregionalnej (ma tym samym status lingua franca). Trudno jest więc oszacować całkowitą liczbę wszystkich użytkowników tego języka. Na podstawie różnych danych waha się ona w przedziale 50-100 mln. ludzi.
-
Kiswahili ma status języka urzędowego w Tanzanii, Kenii i Ugandzie. W tym języku można się też komunikować w kilku innych krajach afrykańskich, m. in. w Demokratycznej Republice Konga, Somalii i Burundi.
-
Suahili należy do grupy języków bantu, która wchodzi w skład rodziny języków nigero-kongijskich. Język ten zaczął się kształtować na wschodnim wybrzeżu Afryki prawdopodobnie w VIII w. n.e. wraz z pojawieniem się na tych terenach ludów Bantu, (wywodzących się ze środkowej części kontynentu afrykańskiego), które weszły w kontakt z ludnością osadniczą z Półwyspu Arabskiego (stąd w suahili odnajdujemy wpływy arabskie). Rozwojowi kiswahili przysłużyła się w epoce kolonialnej brytyjska administracja, która komunikowała się za pomocą tego języka z miejscową ludnością. W XX w. suahili stanowił jeden z wyznaczników tożsamości narodowej Tanzańczyków i Kenijczyków, kiedy ich państwa odzyskały niepodległość.
-
Suahili należy do języków o dużym zróżnicowaniu dialektalnym. Niektóre spośród licznych wariantów nie są rozumiane przez użytkowników kiswahili wywodzących się z odleglejszych regionów geograficznych. Standardową odmianą jest wywodzący się z Zanzibaru dialekt kiunguja. Organami regulującymi ten język są Narodowa Rada Suahili (w Tanzanii) oraz Narodowe Stowarzyszenie Języka Suahili (w Kenii).
-
Suahili jest językiem urzędowym Unii Afrykańskiej oraz Wspólnoty Wschodnioafrykańskiej.
-
Suahili należy do języków aglutynacyjnych, w których afiksy (przeważnie prefiksy) dołącza się do rdzenia wyrazu. Tym samym słowa odmieniają się zazwyczaj z przodu. Na przykład ninasoma oznacza „ja czytam”. Do rdzenia soma (pol. czytać) dołączono morfemy ni (wyznacznik 1. osoby liczby pojedynczej) oraz na (wyznacznik czasu teraźniejszego).
-
W suahili nie ma rodzajów gramatycznych. Wyróżnia się za to aż 18 klas rzeczowników (faktycznie stosuje się tylko 15), np. klasy istot żywych, roślin, czynności, rzeczy, pojęć abstrakcyjnych i in.
-
Ciekawym zjawiskiem w języku suahili jest konkordancja. Forma gramatyczna w zdaniu bądź frazie dostosowana jest do prefiksu danej klasy rzeczownika, np. mtoto mmoja mzuri (pol. jedno ładne dziecko), kitabu kimoja kizuri (pol. jedna ładna książka).
-
Ok. 23% słownictwa suahilijskiego wywodzi się z języka arabskiego. Podstawowe słownictwo używane w komunikacji codziennej stanowią jednak wyrazy rodzime.
-
Najpopularniejszym zapożyczeniem z suahili jest niewątpliwie safari, które w tym języku oznacza podróż
Pochodzenie języka suahili
Język suahili, znany również jako Kiswahili, jest językiem afrykańskim należącym do rodziny języków bantu. Wywodzi się z regionu wschodniej i południowo-wschodniej Afryki, zwłaszcza z obszaru Wybrzeża Suahili, które obejmuje Kenię, Tanzanię i Mozambik. Język ten rozwijał się na przestrzeni wieków, jako wynik kontaktów handlowych i kulturowych między ludnością afrykańską i arabską, dlatego w języku suahili można dostrzec wpływy zarówno bantu, jak i języków semickich, głównie arabskiego.
Oficjalny język w kilku krajach
Suahili jest oficjalnym językiem w Tanzanii, Kenii, Ugandzie, a także w Rwandzie i Burundi. Ponadto jest szeroko używany jako lingua franca, czyli język pomocniczy, w innych krajach Afryki Wschodniej i Środkowej. W sumie językiem suahili posługuje się około 100 milionów osób, co czyni go jednym z najważniejszych i najbardziej wpływowych języków na kontynencie afrykańskim.
Suahili jako język międzynarodowy
Język suahili jest również językiem pracującym w Unii Afrykańskiej i Wschodnioafrykańskiej Wspólnocie, co pokazuje jego znaczenie na arenie międzynarodowej. Dzięki temu jest on coraz częściej używany w dyplomacji i polityce, co może być istotne dla Polaków zainteresowanych karierą zawodową w tych dziedzinach.
Słownik suahili opiera się na rdzeniach
Podobnie jak w języku polskim, słownictwo suahili opiera się na rdzeniach, do których dodaje się przedrostki i przyrostki, aby tworzyć nowe słowa. Przykładem jest rdzeń "-tenda", który oznacza "robić" – można go rozszerzyć o przedrostek "ku-", tworząc czasownik "kutenda" ("robić"), a następnie dodać przyrostek "-wa" w celu utworzenia czasownika "kutendewa" ("być robionym"). To sprawia, że nauka suahili może być fascynująca dla Polaków, którzy mają doświadczenie z przekształcaniem rdzeni słów we własnym języku.
System klas w języku suahili
Język suahili posiada specyficzny system klas, który jest charakterystyczny dla języków bantu. W suahili istnieje 16 klas rzeczownikowych, które są grupowane ze względu na ich znaczenie lub cechy morfologiczne. Każda klasa ma swój unikalny zestaw przedrostków, które są stosowane do tworzenia liczby mnogiej oraz zaimków i przymiotników zgodnych z rzeczownikiem. Dla Polaków, których język ojczysty nie ma takiego systemu, nauka klas w suahili może być wyjątkowo ciekawym doświadczeniem.
Język pełen mądrości
Suahili jest bogate w przysłowia, które odzwierciedlają kulturę, historię i filozofię ludów wschodniej Afryki. Wiele z nich można przetłumaczyć na język polski, co pozwala Polakom na wgląd w mądrość i wartości kulturowe regionu. Nauka przysłów suahili może być fascynująca i wzbogacać polskojęzycznych uczących się o różnorodność myśli i wiedzy.
Liczebniki w suahili
System liczenia w języku suahili jest dziesiętny, co oznacza, że używa się dziesięciu podstawowych liczb do tworzenia innych liczb, podobnie jak w języku polskim. Co ciekawe, w suahili liczby są tworzone przez dodawanie, odejmowanie, mnożenie i dzielenie, co sprawia, że nauka liczb może być łatwiejsza dla Polaków, którzy posługują się takim samym systemem.
Język literatury
Suahili ma bogatą tradycję literacką, która obejmuje zarówno utwory ustne, jak i pisane. Warto poznać twórczość takich autorów jak Shaaban Robert, Assumpta K Matei czy Euphrase Kezilahabi, którzy przyczynili się do ukształtowania literatury suahili. Ich dzieła pozwalają zrozumieć kulturę i historię ludów Afryki Wschodniej oraz dostrzec uniwersalne wartości, które mogą być inspirujące również dla polskich czytelników.
Suahili w muzyce
Język suahili jest również wykorzystywany w muzyce, zwłaszcza w takich gatunkach jak taarab, bongo flava czy afrobeat. Nauka suahili pozwala Polakom na docenienie bogactwa i różnorodności afrykańskiej muzyki, a także na lepsze zrozumienie przekazu utworów, które często niosą ze sobą ważne treści społeczne i polityczne.
Znaczenie suahili dla turystów
Dla Polaków planujących podróż do Afryki Wschodniej, znajomość języka suahili może być niezwykle przydatna. Wiele krajów tego regionu to popularne destynacje turystyczne, takie jak Zanzibar, Masaai Mara czy Park Narodowy Serengeti. Znajomość suahili pozwala na lepsze zrozumienie kultury i zwyczajów miejscowych, a także ułatwia komunikację z lokalnymi mieszkańcami. Ponadto, posługując się językiem suahili, Polacy mają większe szanse na nawiązanie bliższych kontaktów z mieszkańcami regionu, co może wzbogacić ich doświadczenia podróżnicze i przyczynić się do lepszego zrozumienia innych kultur.
Jjęzyk suahili to fascynujący i wartościowy język, który oferuje wiele korzyści dla Polaków mówiących po polsku. Jego nauka pozwala na zrozumienie bogatej kultury i historii Afryki Wschodniej, a także na odkrycie mądrości przekazywanej przez przysłowia i literaturę. Ponadto, suahili ułatwia podróżowanie po Afryce Wschodniej oraz umożliwia lepsze zrozumienie muzyki i sztuki regionu. Wreszcie, znajomość suahili może być cennym atutem dla osób zainteresowanych karierą w dyplomacji, polityce czy biznesie na kontynencie afrykańskim.
Ciekawe idiomy i powiedzenia w języku suahili
Warto zwrócić uwagę na idiomy i powiedzenia w suahili, które mogą dać Polakowi fascynujący pogląd na podobieństwa i różnice kulturowe.
idiom / powiedzenie suahili |
tłumaczenie dosłowne na polski |
polski odpowiednik |
Mtoto wa nyoka ni nyoka | Dziecko węża jest wężem | Niedaleko pada jabłko od jabłoni |
Majuto ni mjukuu | Żal jest wnukiem | Żal przychodzi po niewczasie |
Kidole kimoja hakivunji chawa | Jeden palec nie zabije wszy | Co dwie głowy to nie jedna |
Kichwa cha kuku hakihimili kilemba | Głowa kurczaka nie uniesie turbanu | Nie powinno się dawać odpowiedzialności w ręce nieodpowiedniego człowieka |
Mpanda ovyo, hula ovyo | Kto niedbale sieje, będzie źle jadł | Jak sobie pościelisz, tak się wyśpisz |
Usiyavuke maji usiyoweza kuyaoga | Nie przekraczaj wody nie umiejąc pływać | Nie rzucaj się z motyką na słońce |
Mchele mmoja, mapishi mengi | Jeden ryż, wiele sposobów jego przyrządzenia | Istnieje wiele dróg prowadzących do celu |
Maneno makali hayavunji mfupa | Ostre słowa nie łamią kości | Co cię nie zabije, to cię wzmocni |
Praktyczny słowniczek polsko - suahili
wyrażenie polskie |
wyrażenie suahili |
---|---|
tak | ndiyo (ndi-yo) |
nie | hapana (ha-pana) |
proszę | tafadhali (ta-fa-dha-li) |
dziękuję | asante (a-san-te) |
przepraszam | samahani (sa-ma-ha-ni) |
dzień dobry | habari za asubuhi (ha-ba-ri za a-su-bu-hi) |
dobry wieczór | habari za jioni (ha-ba-ri za ji-o-ni) |
dobranoc | usiku mwema (u-si-ku mwe-ma) |
do widzenia | kwaheri (kwa-he-ri) |
cześć (na powitanie) | hujambo (hu-ja-mbo) |
Jak się masz? | Habari? (ha-ba-ri) |
Dziękuję, dobrze. | Asante, nzuri (a-san-te, n-zu-ri) |
Nazywam się... | Jina langu ni (ji-na lan-gu ni) |
Nie rozumiem | Sielewi (si-e-le-wi) |
Jestem Polką / Polakiem | Mimi ni Mpolandi / Mpolandi (mi-mi ni m-po-lan-di) |