Język słoweński - fakty i ciekawostki

Język słoweński jest językiem ojczystym dla ok. 2,5 mln. ludzi (ok. 0,03% światowej populacji) i plasuje się poza pierwszą setką najczęściej stosowanych języków na świecie pod względem liczby rodzimych użytkowników.

Slovenščina jest językiem urzędowym w Słowenii. Uznawany jest jako język mniejszości narodowych we Włoszech, Austrii i na Węgrzech. Słoweński zaliczany jest do grupy języków słowiańskich, a konkretnie do podgrupy południowosłowiańskiej. Wywodzi się z języka prasłowiańskiego. Najstarszy zabytek piśmiennictwa słoweńskiego – rękopisy z Fryzyngi - pochodzi z przełomu X i XI w. i jest zarazem najstarszym znanym manuskryptem w języku słowiańskim zapisanym alfabetem łacińskim. Język literacki zaczął się kształtować w II połowie XVI w. W kolejnych stuleciach w wyniku sytuacji geopolitycznej na język słoweński wpływ wywierały język niemiecki oraz języki słowiańskie (przede wszystkim serbsko-chorwacki). Współcześnie instytucją regulującą normy języka słoweńskiego jest Słoweńska Akademia Nauki i Sztuki.
Język słoweński uznaje się za najbardziej zróżnicowany dialektalnie język słowiański. Na stosunkowo niewielkim terytorium Słowenii występuje aż 46 dialektów, które tworzą siedem grup dialektalnych. Do tak silnego zróżnicowania przyczyniły się intensywne kontakty językowe (tereny dzisiejszej Słowenii zasiedlane były przez przedstawicieli czterech grup językowych: słowiańskiej, germańskiej, romańskiej i ugrofińskiej) oraz ukształtowanie terenu (alpejskie doliny i zalesione tereny utrudniały w przeszłości komunikację pomiędzy mieszkańcami różnych regionów). Współcześnie dialekty słoweńskiego są wzajemnie zrozumiałe. W zachodnich wariantach regionalnych występują italianizmy, natomiast we wschodnich germanizmy.
Słoweński jest jednym z języków oficjalnych UE.
Słoweński, jak wszystkie języki słowiańskie, jest językiem o bardzo rozbudowanej fleksji. Wyróżnia się cztery czasy gramatyczne: przyszły, teraźniejszy, przeszły i zaprzeszły. Rzeczowniki i przymiotniki odmieniają się przez sześć przypadków oraz trzy liczby. Istnieją trzy rodzaje gramatyczne.

Oprócz liczby pojedynczej i mnogiej w słoweńskim występuje również liczba podwójna (stosowana w przypadku, gdy mowa o dwóch osobach czy rzeczach), co uznaje się za relikt języka prasłowiańskiego. Odmieniają się przez nią rzeczowniki, zaimki, przymiotniki oraz czasowniki.
W języku słoweńskim istnieje tendencja do tworzenia słów z wykorzystaniem rodzimych rdzeni. Jakkolwiek znajdziemy w tym języku niemałą liczbę zapożyczeń z angielskiego, to niektóre popularne internacjonalizmy mają rodzime odpowiedniki. Do przykładów należą m.in.: zgoščenka (pol. płyta kompaktowa) i računalnik (pol. komputer).
Najdłuższym słowem w języku słoweńskim jest 26-literowy przymiotnik dialektičnomaterialističen (pol. dialektyczno-materialistyczny).

Bliskie pokrewieństwo języków

Język słoweński należy do grupy języków zachodniosłowiańskich, podobnie jak polski. Oznacza to, że Słoweńcy i Polacy mają wiele wspólnych korzeni językowych, co sprawia, że są względnie łatwe do nauki dla mówców drugiego języka. W związku z tym Polacy mogą napotkać wiele słów, które brzmią podobnie lub mają podobne znaczenie, co ułatwia porozumiewanie się. Warto zaznaczyć, że zarówno język polski, jak i słoweński, wywodzą się z prasłowiańskiego, co przyczynia się do ich podobieństw.

Bogactwo dialektów

Choć Słowenia jest niewielkim krajem, liczba dialektów języka słoweńskiego jest zadziwiająco duża. Szacuje się, że istnieje ponad 50 różnych dialektów, które można podzielić na siedem głównych grup. Dialekty te różnią się między sobą fonetyką, gramatyką i słownictwem, co może być zaskakujące dla Polaków, którzy zdecydują się nauczyć się języka. W praktyce oznacza to, że słoweński mówiony w różnych częściach kraju może być nieco inny, ale zrozumienie ogólnych zasad języka ułatwia komunikację.

Dwugłoski i dyftongi

Język słoweński wyróżnia się obecnością dwugłosek i dyftongów, czyli połączeń dwóch różnych samogłosek w jednym sylabie. W języku polskim dyftongów jest stosunkowo niewiele, co sprawia, że niektóre dźwięki wydają się Polakom obco. Przykładem dyftonga w słoweńskim jest "au", który można znaleźć w słowach takich jak "avto" (auto) czy "avtor" (autor).

Czasowniki złożone

W języku słoweńskim istnieje wiele czasowników złożonych, które mogą być dla mówców języka polskiego trudne do zrozumienia na pierwszy rzut oka. Złożone czasowniki powstają przez dodanie przedrostka do czasownika, co często zmienia jego znaczenie. Przykładem takiego czasownika jest "oditi", który powstaje przez połączenie przedrostka "od-" z czasownikiem "iti" (iść) i oznacza "odejść".

Użycie przypadków

Podobnie jak w języku polskim, język słoweński posługuje się przypadkami. W języku słoweńskim używa się sześciu przypadków: mianownika, dopełniacza, celownika, biernika, narzędnika i miejscownika. Choć liczba przypadków jest mniejsza niż w języku polskim (który posiada siedem), zasady ich stosowania są podobne. Dzięki temu Polacy, którzy zdecydują się na naukę języka słoweńskiego, nie będą musieli uczyć się całkiem nowego systemu gramatycznego, co ułatwi im przyswojenie tego języka.

Dual - liczba podwójna

Jedną z unikalnych cech języka słoweńskiego, która wyróżnia go wśród innych języków słowiańskich, jest obecność dualu, czyli liczby podwójnej. Dual stosowany jest do wyrażenia dwóch obiektów, osób lub zdarzeń. Jest to cecha rzadko spotykana w językach świata, a dla mówców języka polskiego może być zaskakująca, ponieważ w polskim nie ma odpowiednika liczby podwójnej.

Akcentowanie

W języku słoweńskim występuje zjawisko zmiennego akcentowania, co oznacza, że w zależności od formy słowa, jego akcent może się przesuwać. Warto zwrócić uwagę, że w języku polskim występuje również zjawisko zmiennego akcentowania, ale w innym stopniu niż w słoweńskim. Dla Polaków nauka poprawnego akcentowania może być jednym z trudniejszych aspektów języka słoweńskiego.

Wiek języka

Język słoweński, podobnie jak język polski, ma długą historię. Pierwsze pisemne ślady języka słoweńskiego pochodzą z IX wieku, co czyni go jednym z najstarszych języków słowiańskich. Z tego względu słoweński stanowi ciekawe pole badawcze dla lingwistów oraz osób zainteresowanych historią i kulturą Słowian.

Słoweński alfabet

Alfabet słoweński składa się z 25 liter i oparty jest na alfabecie łacińskim, tak jak alfabet polski. Istnieje jednak kilka różnic, takich jak brak litery "q", "w", "x" oraz "y" w alfabecie słoweńskim. Ponadto, słoweński używa liter z diakrytykami, takimi jak "č", "š" i "ž", które odpowiadają polskim "ć", "ś" i "ź". Dzięki temu Polacy nie będą musieli uczyć się zupełnie nowego systemu zapisu.

Status języka słoweńskiego

Język słoweński jest jedynym urzędowym językiem Słowenii, gdzie posługuje się nim około 2 miliony osób. Ponadto, słoweński jest jednym z 24 oficjalnych języków Unii Europejskiej. Język ten jest również używany przez mniejszości słoweńskie zamieszkujące regiony sąsiednich krajów, takich jak Włochy, Austria i Węgry. Dzięki swojemu statusowi oraz rosnącemu znaczeniu Słowenii na arenie międzynarodowej, nauka języka słoweńskiego może być cenna dla Polaków zainteresowanych współpracą z tym krajem, czy to w sferze biznesu, nauki czy kultury.

Pułapki językowe w tłumaczeniu z języka słoweńskiego na język polski

Zdarza się, że intuicja podpowiada komuś tłumaczenie. które może prowadzić do pomyłek. Takie pomyłki mogą wydawać się śmieszne, ale mogą mieć poważne konsekwencje. Profesjonalny tłumacz zwraca baczną uwagę na słowa, które brzmią podobnie w dwóch językach, ale posiadają odmienne znaczenia, take jak przykłady poniżej.

Słowo słoweńskie	Prawidłowe tłumaczenie na polski	Uwaga na błędne tłumaczenie!
doba	epoka, czas	doba - dan
droga	lek, narkotyk	droga - cesta
Dunaj	Wiedeń	Dunaj - Donava
godina	rok	godzina - ura
hvala	dziękuję	chwała - slava
jutro	rano, poranek	jutro - jutri
povest	podanie, legenda	powieść - roman
puška	karabin	puszka - lahko
sad	owoc	sad - sadovnjak
stolica	katedra	stolica - glavno mesto

Praktyczny słowniczek polsko - słoweński

wyrażenie polskie	wyrażenie słoweńskie
tak	ja (ya)
nie	ne (ne)
proszę	prosim (pro-seem)
dziękuję	hvala (hva-la)
przepraszam	oprostite (o-pros-tee-te)
dzień dobry	dober dan (do-ber dan)
dobry wieczór	dober večer (do-ber ve-cher)
dobranoc	lahko noč (la-hko notch)
do widzenia	nasvidenje (nas-vee-denyeh)
cześć (na powitanie)	živjo (zheev-yo)
Jak się masz?	Kako se počutite? (ka-ko se po-chu-tee-teh)
Dziękuję, dobrze.	Hvala, dobro (hva-la, do-bro)
Nazywam się...	Ime mi je (ee-me mee yeh)
Nie rozumiem	Ne razumem (ne ra-zoo-mem)
Jestem Polką / Polakiem	Sem Poljakinja / Poljak (sem pol-ya-keen-ya / pol-yak)

tłumacz słoweński