Język rumuński - fakty i ciekawostki

Język rumuński jest językiem ojczystym dla 24 mln. ludzi (ok. 0,4% światowej populacji) i plasuje się na 49. miejscu wśród najczęściej używanych języków świata.
Limba română jest językiem urzędowym w Rumunii i Mołdawii, a także w Wojwodinie (jako jeden z języków urzędowych) – autonomicznym okręgu w północnej Serbii. Uznawany jest również jako język mniejszości narodowych w Ukrainie i na Węgrzech.
Rumuński należy do grupy języków romańskich, a konkretnie do podgrupy wschodnioromańskiej (pod wieloma względami język rumuński jest podobny do innych języków Półwyspu Bałkańskiego, tj. bułgarskiego, albańskiego i greckiego). Podobnie jak pozostałe języki romańskie język ten wywodzi się z łaciny ludowej. Jego dzieje w okresie średniowiecznym są słabo znane i udokumentowane. Pierwszy dokument poświadczający istnienia tego języka datuje się dopiero na początek XVI w. (list Neacșu z 1521 r.). Co ciekawe, pierwotnie rumuński zapisywany był cyrylicą. Dopiero w 1860 r. oficjalnie usankcjonowano alfabet łaciński. Alfabet cyryliczny obowiązuje jedynie w Naddniestrzu – autonomicznym regionie Mołdawii (ten wariant języka nazywany jest językiem mołdawskim).
Język rumuński nie wykazuje dużego zróżnicowania dialektalnego, a jego warianty różnią się jedynie na poziomie fonetycznym. Wyróżnia się dwie zasadnicze grupy dialektów: północne i południowe. Regulacją języka rumuńskiego zajmuje się Academia Română z siedziba w Bukareszcie.
Rumuński należy do języków oficjalnych UE.
Pod względem leksykalnym rumuński wykazuje największą zbieżność z językiem włoskim (oba języki mają ponad 75% wspólnego słownictwa).
Jakkolwiek istnieje wiele podobieństw pomiędzy limba română i pozostałymi językami romańskimi, to warto podkreślić, że ok. 14% słów rumuńskich wywodzi się z języków słowiańskich. Do przykładów należą takie wyrazy jak: da (tak), duh (duch) oraz nevastă (żona). W przeszłości rumuńska leksyka zawierała jeszcze większą liczbę zapożyczeń z języków słowiańskich, jednak w XIX w. w ramach procesu reromanizacji wyeliminowano znaczną część słownictwa wywodzącego się z języków nieromańskich.
Najdłuższy wyraz w języku rumuńskim to składający się z 44 liter rzeczownik pneumonoultramicroscopicsilicovolcaniconioză, który oznacza krzemicę – odmianę pylicy płuc.
Bardzo ciekawym słowem jest rzeczownik acioaiei (pol. amalgamat). Ten ośmioliterowy wyraz zawiera tylko jedną spółgłoskę.
W przeciwieństwie do innych języków romańskich w rumuńskim rodzajniki dołączane są na koniec rzeczownika.

Bliskie pokrewieństwo z językiem polskim

Język rumuński, podobnie jak polski, należy do rodziny języków indoeuropejskich. Co więcej, oba języki mają wspólną przynależność do grupy słowiańsko-bałkańskiej. Dzięki temu, zarówno Polacy, jak i Rumuni mogą dostrzec liczne podobieństwa i różnice między językami, co może ułatwić naukę jednego przez drugiego.

Język romański z wpływami słowiańskimi

Rumuński jest językiem romańskim, co oznacza, że wywodzi się z łaciny, tak jak inne języki romańskie, takie jak francuski, włoski czy hiszpański. Nie jest jednak typowym przedstawicielem tej grupy, gdyż doświadczył silnych wpływów ze strony języków słowiańskich, głównie bułgarskiego i serbskiego.

Unikatowy alfabet

Alfabet rumuński składa się z 31 liter, co odróżnia go od innych języków romańskich. Większość liter jest identyczna z polskim alfabetem, co ułatwia naukę dla Polaków. Wyróżniające się litery to ă, â, î, ș oraz ț.

Bogata literatura

Literatura rumuńska ma bogatą historię, która obejmuje utwory zarówno pisane w języku rumuńskim, jak i łacińskim, czy w innych językach. Ważnymi postaciami dla literatury rumuńskiej są m.in. Mihai Eminescu, Ion Creangă czy Lucian Blaga. Warto zaznajomić się z ich twórczością, aby lepiej zrozumieć kulturę Rumunii.

Lekkie akcenty

Akcent w języku rumuńskim jest zwykle stawiany na przedostatnią sylabę, podobnie jak w języku polskim. Dlatego też Polacy mogą łatwiej zrozumieć i nauczyć się poprawnej wymowy słów w języku rumuńskim.

Istnienie siedmiu przypadków

Podobnie jak w języku polskim, w rumuńskim występuje siedem przypadków gramatycznych. Oczywiście, ich użycie i zastosowanie różni się od polskiego, jednak dla osoby znającej język polski może to być punkt zaczepienia przy nauce rumuńskiego.

Liczebniki porządkowe

Liczebniki porządkowe w języku rumuńskim tworzone są w sposób podobny do polskiego. Na przykład, aby utworzyć liczebnik porządkowy dla liczby "trzy" (trei), dodaje się końcówkę "-lea" (treilea), co odpowiada polskiemu "trzeci". To ułatwia zrozumienie i naukę liczebników porządkowych dla osób mówiących po polsku.

Wpływ turecki na język rumuński

Język rumuński, oprócz wpływów języków słowiańskich, odczuwa także wpływ języka tureckiego, który przekształcił słownictwo i gramatykę w wyniku wielowiekowej dominacji osmańskiej na Bałkanach. Przykłady takich słów to "basm" (bajka) czy "mahala" (dzielnica). Dla Polaków może to być interesujące ze względu na podobieństwo z wpływem tureckim na język polski.

Istnienie dwóch rodzajów gramatycznych

W języku rumuńskim występują tylko dwa rodzaje gramatyczne: męski i żeński. Nie ma rodzaju nijakiego, co może być ułatwieniem dla Polaków, którzy muszą się zmierzyć z tym rodzajem w innych językach słowiańskich.

Bogactwo przysłów i zwrotów idiomatycznych

Język rumuński, tak jak język polski, obfituje w przysłowia, powiedzenia i zwroty idiomatyczne, które odzwierciedlają bogactwo kultury i historii tego kraju. Dla osób uczących się języka rumuńskiego może być interesujące odkrywanie tych wyrażeń i ich znaczenia. Przykłady takich przysłów to "Cine se aseamănă, se adună" (Kto się czubi, ten się lubi) czy "Graba strică treaba" (Pośpiech jest złym doradcą).

Pułapki językowe w tłumaczeniu z języka rumuńskiego na język polski

Zdarza się, że intuicja podpowiada komuś tłumaczenie. które może prowadzić do pomyłek. Takie pomyłki mogą wydawać się śmieszne, ale mogą mieć poważne konsekwencje. Profesjonalny tłumacz zwraca baczną uwagę na słowa, które brzmią podobnie w dwóch językach, ale posiadają odmienne znaczenia, take jak przykłady poniżej.

Słowo rumuńskie	Prawidłowe tłumaczenie na polski	Uwaga na błędne tłumaczenie!
cera	wosk	cera - ten
cot	łokieć	kot - pisică
cura	lekarstwo	kura - găină
dom	kopuła	dom - casă
pal	blady	pal - miză
pară	gruszka	para (dwie sztuki) - pereche
pot	puszka	pot - sudoare
ser	surowica	ser - brânză
ten	acest	ten - cera
tu	ty	tu - aici

Praktyczny słowniczek polsko - rumuński

wyrażenie polskie	wyrażenie rumuńskie
tak	Da (da)
nie	Nu (nu)
proszę	Vă rog (vuh rohg)
dziękuję	Mulțumesc (mul-tzu-mesk)
przepraszam	Îmi pare rău (îmî pare rău)
dzień dobry	Bună ziua (bună zi-wă)
dobry wieczór	Bună seara (bună se-ără)
dobranoc	Noapte bună (no-apt-e bună)
do widzenia	La revedere (la re-ve-der-e)
cześć (na powitanie)	Salut (sa-lut)
Jak się masz?	Ce faci? (če fač)
Dziękuję, dobrze.	Mulțumesc, bine (mul-tzu-mesk, bin-e)
Nazywam się...	Mă numesc (mă nu-mesk)
Nie rozumiem	Nu înțeleg (nu în-tse-leg)
Jestem Polką / Polakiem	Sunt poloneză / polonez (sunt po-lo-ne-ză / po-lo-nez)

tłumacz rumuński