tłumacz estoński
Język estoński - fakty i ciekawostki
Język estoński jest językiem ojczystym dla ok. 1,2 mln. ludzi (ok. 0,015% światowej populacji).
Estoński jest językiem urzędowym w Estonii. Ponadto znajomością estońskiego jako ojczystego legitymują się nieliczni przedstawiciele mniejszości estońskiej w Szwecji, Finlandii, Niemczech, na Łotwie i kilku innych krajach.
Eesti keel należy do grupy języków ugrofińskich, które wchodzą w skład uralskiej rodziny językowej. Jako odrębny twór język ten zaczął się kształtować w XII-XII w. (z tego okresu datują się najstarsze pisemne poświadczenia języka estońskiego) na bazie kilku języków bałtyckofińskich (biorąc pod uwagę języki współczesne estoński jest najbardziej zbliżony do fińskiego). W późniejszych stadiach rozwoju na język estoński wpływ leksykalny wywarły języki bałtyckie, słowiańskie i przede wszystkim germańskie (ok. 30% słownictwa estońskiego ma rodowód germański). W drugiej połowie XIX w. unormowany zasady ortograficzne, wzorując się na modelu ortografii fińskiej.
We współczesnym języku estońskim wyróżnia się dwie zasadnicze grupy dialektalne, które między sobą wykazują istotne różnice: dialekty północne i dialekty południowe. Na bazie należącego do pierwszej z tych grup dialektu centralnego wykształciła się standardowa odmiana estońskiego, która współcześnie regulowana jest przez Instytut Języka Estońskiego z siedzibą w Tallinie.
Estoński jest jednym z języków oficjalnych UE.
Estoński należy do języków aglutynacyjnych, w których przyrostki dołącza się do rdzenia wyrazu. Zawartość treściowa takiego wyrazu oddawana jest w językach indoeuropejskich za pomocą kilku słów.
Świetnym przykładem ilustrującym powyższe zjawisko jest najdłuższy estoński wyraz, który składa się z 43 liter: sünnipäevanädalalõpupeopärastlõunaväsimatus. Jego polskim odpowiednikiem jest wyrażenie „zmęczenie odczuwane po obiedzie podczas weekendowej imprezy urodzinowej”.
Inną ciekawą cechą gramatyczną jest występowanie 14 przypadków rzeczownika (ich liczba bywa przedmiotem dyskusji). Z kolei w estońskim nie ma kategorii rodzaju gramatycznego. Istnieją dwa czasy gramatyczne: teraźniejszy i przeszły. Do wyrażania przyszłości stosuje się specjalne formy czasownika.
Samogłoski i spółgłoski estońskie mają aż trzy rodzaje długości. Fonemy krótkie, średnie i długie mogą różnicować znaczenie wyrazów.
Cechą wymowy estońskiej jest wysoka frekwencyjność samogłosek, które występują w sekwencjach. Przykładami wyrazów z dużą liczbą samogłosek są kõueöö (pol. burzowa noc) i jäääär (pol. krawędź lodu).
Liczba przypadków w języku estońskim
Język estoński posiada 14 przypadków, co czyni go jednym z najbardziej skomplikowanych języków w Europie. Dzięki temu, że język posiada wiele przypadków, można wyrazić dużo więcej znaczeń i odcieni. Odmiana przypadków może być trudna dla osób uczących się języka, ale jest to także kluczowy element do zrozumienia i nauki języka.
Brak rodzajów gramatycznych
W języku estońskim nie ma rodzajów gramatycznych, co oznacza, że każde słowo jest traktowane jako neutralne pod względem płci. Nie ma też żadnych zaimeków osobowych, co może być trudne dla osób uczących się języka. Jednak brak rodzajów gramatycznych może również ułatwić naukę języka i nie wymagać od uczących się zapamiętywania płci słów.
Unikalne litery w języku estońskim
Język estoński posiada kilka unikalnych liter, w tym literę "õ", która nie występuje w innych językach. Litera ta oznacza dźwięk nosowy, który jest wydawany przez usta i nos jednocześnie. Unikalne litery w języku estońskim mogą stanowić wyzwanie dla osób uczących się języka, ale jednocześnie są one kluczowym elementem charakterystycznym dla języka estońskiego.
Podobieństwa do języka fińskiego
Warto zauważyć, że język estoński ma wiele wyrazów, które są podobne do fińskiego. Dzięki temu osoby, które uczą się języka fińskiego, mogą mieć łatwiejszy czas zrozumienia i nauki języka estońskiego. Jednak pomimo podobieństw, język estoński posiada swoje unikalne cechy i wymaga nauki oddzielnie.
Liczby porządkowe w języku estońskim
Język estoński ma swoje własne liczby porządkowe, które różnią się od liczb porządkowych w innych językach. Na przykład, w estońskim, drugi to "teine", a trzeci to "kolmas". Warto zauważyć, że znajomość liczb porządkowych jest ważnym elementem języka i pomaga w codziennej komunikacji.
Literatura estońska
Literatura estońska ma długą i bogatą tradycję, sięgającą aż do średniowiecza. Pierwsze zabytki pisane w języku estońskim pochodzą z XIV wieku, w tym przede wszystkim rękopisane modlitewniki i pieśni religijne. Jednym z najważniejszych dzieł literatury estońskiej jest epopeja narodowa "Kalevipoeg" autorstwa Friedricha Reinholda Kreutzwalda, opublikowana w latach 1857-1861. Opowiada ona historię mitycznego bohatera Kalevipoega i stanowi istotną część estońskiej kultury i tożsamości narodowej.
W XX wieku literatura estońska zyskała nowe formy i style, m.in. dzięki modernizmowi i poezji ekspresjonistycznej. W latach 50. i 60. XX wieku w Estonii narodził się ruch poetycki "Respublika", który skupiał wielu utalentowanych poetów, takich jak Jaan Kaplinski i Hando Runnel. Ich poezja była innowacyjna i eksperymentalna, poruszając tematy społeczne i polityczne.
W 1970 roku pojawił się w Estonii nurt literacki nazywany "Młoda Estonia", który skupiał młodych pisarzy, poeci i krytyków literackich. Ich twórczość charakteryzowała się eksperymentami językowymi i kulturowymi oraz odwołaniami do tradycji literackich.
Współczesna literatura estońska skupia się na różnorodnych tematach, od historii i polityki po kulturę i społeczeństwo. Wśród ważnych pisarzy można wymienić Andrus Kivirähka, Tõnu Õnnepalu, Viivi Luik, Jaan Kross, A.H. Tammsaare i Mehis Heinsaare.
W ostatnich latach literatura estońska zyskała coraz większą popularność za granicą, zwłaszcza dzięki tłumaczeniom na inne języki. W 2019 roku "Pachołek" Andrusa Kivirähka został przetłumaczony na język polski i spotkał się z entuzjastycznym przyjęciem czytelników.
Ciekawe idiomy i powiedzenia w języku estońskim
Warto zwrócić uwagę na idiomy i powiedzenia estońskie, które mogą dać Polakowi fascynujący pogląd na podobieństwa i różnice kulturowe.
estoński idiom / powiedzenie |
tłumaczenie dosłowne na polski |
polski odpowiednik |
Kas sa oled kala? | Czy jesteś rybą? | Czy jesteś zielony? (pytanie o czyjąś niewiedzę lub niekompetencję) |
Hobusele silmad pähe saanud | Otrzymać oczy konia | Być oszukanym lub wprowadzonym w błąd. |
Jalad alla võtm | Wziąć nogi na ramiona | Wziąć nogi za pas (uciekać) |
Sööma nagu hobune, magama nagu notsu | Jeść jak koń, spać jak świnia | Być leniwym i nieudacznym |
Loll nagu lauajalg | Głupi jak noga stołu | Głupi jak but |
Võta lehm kaasa | Zabrać krowę ze sobą | Zabrać coś niepotrzebnego |
Kärbes sõi vanaema prillid ära | Mucha zjadła babci okulary | Być winnym czegoś, czego nie powinno się robić. |
Nagu külmale maale | Jak zimny kraj | Czuć się niekomfortowo |
Praktyczny słowniczek polsko - estoński
wyrażenie polskie |
wyrażenie estońskie |
---|---|
tak | jah |
nie | ei |
proszę | palun |
dziękuję | aitäh |
przepraszam | vabandust |
dzień dobry | tere hommikust |
dobry wieczór | tere õhtust |
dobranoc | head ööd |
do widzenia | nägemiseni |
cześć (na powitanie) | tere |
Jak się masz? | Kuidas sul läheb? |
Dziękuję, dobrze. | Aitäh, hästi. |
Nazywam się... | Minu nimi on... |
Nie rozumiem | Ma ei saa aru. |
Jestem Polką / Polakiem | Olen poolatar / poolak |