tłumacz chorwacki
Język chorwacki - fakty i ciekawostki
Język chorwacki, część rodziny języków słowiańskich, zajmuje ważne miejsce na tle innych języków Europy. Jako jeden z trzech standardów języka serbsko-chorwackiego, język chorwacki ma kilka unikalnych cech i ciekawostek, które mogą zainteresować osoby mówiące po polsku. Współczesny język chorwacki jest językiem oficjalnym Republiki Chorwacji i jednym z 24 oficjalnych języków Unii Europejskiej. Jest używany przez około 5,5 miliona osób na całym świecie, głównie w Chorwacji, Bośni i Hercegowinie, Serbii, Czarnogórze, a także wśród diaspor chorwackich w innych krajach. Język ten ma wiele wspólnego z językiem polskim, ale ma także swoje unikalne cechy, które mogą być fascynujące dla polskojęzycznych uczących się języka chorwackiego.
Język chorwacki jest językiem ojczystym dla ok. 6 mln. ludzi (ok. 0,1% mieszkańców globu) i plasuje się poza pierwszą setką najczęściej stosowanych języków na świecie pod względem liczby rodzimych użytkowników.
Hrvatski jest językiem urzędowym w Chorwacji, Bośni i Hercegowinie, a także w Wojwodinie (jako jeden z języków urzędowych) – autonomicznym okręgu w północnej Serbii. Uznawany jest jako język mniejszości narodowych w Czarnogórze, Rumunii, Włoszech, Austrii i na Węgrzech.
Chorwacki należy do grupy języków słowiańskich, a konkretnie do podgrupy południowosłowiańskiej. Jego źródeł należy się dopatrywać w języku staro-cerkiewno-słowiańskim, który pod koniec pierwszego tysiąclecia pełnił funkcję języka liturgii. Chorwacki jako odrębny język rozwijał się od XV w., a formę zbliżoną do współczesnej przybrał w XIX w. Pierwotnie chorwacki zapisywany był głagolicą, obecnie alfabetem łacińskim Instytucją regulującą normy języka chorwackiego jest Instytut Języka Chorwackiego i Lingwistyki.
Język chorwacki wykazuje wiele podobieństw do języków obowiązujących w innych państwach byłej Jugosławii, tj. do serbskiego, bośniackiego i czarnogórskiego (użytkownicy tych czterech języków komunikują się ze sobą bez większych problemów). Pomiędzy serbskim a chorwackim największe rozbieżności występują w warstwie leksykalnej (znacznie mniejsze na poziomie składni i stylistyki). Ogólnie uważa się, że pomiędzy tymi dwoma językami występują mniejsze różnice niż w przypadku brytyjskiego i amerykańskiego wariantu języka angielskiego. W języku chorwackim wyróżnia się trzy zasadnicze dialekty: sztokawski, kajkawski oraz czakawski.
Chorwacki jest jednym z języków oficjalnych UE.
Chorwacki, podobnie jak polski, jest językiem o bardzo rozbudowanej fleksji. Tak jak w polskim, rzeczowniki i przymiotniki odmieniają się przez siedem przypadków i dwie liczby. Istnieją też trzy rodzaje gramatyczne. Wyróżnia się za to aż siedem czasów: teraźniejszy, dwa przyszłe, przeszły, przeszły niedokonany, zaprzeszły i aoryst.
Rzeczowniki kuna i lipa mają w polskim i chorwackim takie samo znaczenie. Kuna to nazwa waluty chorwackiej, nawiązująca do czasów średniowiecznych, kiedy to na terenach dzisiejszej Chorwacji skóry kun pełniły rolę środka płatniczego. 1 kuna to 100 lip.
W chorwackim występują trudne do wymówienia zbitki spółgłoskowe. Niemałym wyzwaniem może się stać prawidłowe wymówienie takich słów jak: stvrdnuti (pol. utwardzać) czy smrtno (pol. śmiertelny).
Najdłuższym słowem w języku chorwackim jest 24-literowy rzeczownik prijestolonasljednikovica. Jego polski odpowiednik to żona następcy tronu.
Alfabet i ortografia
Język chorwacki używa alfabetu łacińskiego składającego się z 30 liter, co różni się od alfabetu cyrylicy, którym posługują się niektóre inne języki słowiańskie. W alfabecie chorwackim znajdują się trzy litery, których nie ma w alfabecie polskim: č, ć, dz oraz dž. Ortografia w języku chorwackim jest głównie fonemiczna, co oznacza, że każda litera odpowiada jednemu dźwiękowi. Taka zasada ułatwia naukę czytania i pisania dla osób uczących się tego języka.
Wpływ języków sąsiednich
Chociaż język chorwacki należy do grupy języków słowiańskich południowych, posiada również wpływy z innych języków, takich jak włoski, niemiecki czy węgierski. Wpływy te są widoczne zarówno w słownictwie, jak i gramatyce. W języku chorwackim można znaleźć wiele zapożyczeń z języków sąsiednich, co świadczy o bogatej historii i wielokulturowości tego obszaru.
Czas przeszły i przyszły
W języku chorwackim czas przeszły wyraża się za pomocą aorystu i imperfektu, które są używane w zależności od kontekstu. Czas przyszły jest tworzony za pomocą konstrukcji z czasownikiem posiłkowym „htjeti” (chcieć) i bezokolicznikiem czasownika głównego. System czasowy języka chorwackiego różni się od polskiego, co może być interesujące dla osób uczących się tego języka.
Składnia
W języku chorwackim składnia jest stosunkowo elastyczna, a kolejność wyrazów w zdaniu może być zmieniana w celu wyrażenia nacisku lub intencji mówiącego. Podobieństwo do polskiego polega na tym, że oba języki są fleksyjne, co oznacza, że słowa zmieniają swój kształt, aby wyrazić różne znaczenia gramatyczne.
Gramatyka i deklinacja
Język chorwacki charakteryzuje się bogatym systemem gramatycznym, który obejmuje przypadki, liczby, rodzaje i stopniowanie przymiotników. Istnieje siedem przypadków, które uczący się musi opanować: mianownik, dopełniacz, celownik, biernik, narzędnik, miejscownik i wołacz. Również rodzajników nie ma w języku chorwackim, co jest cechą wspólną z językiem polskim.
Język literacki i dialekty
W języku chorwackim wyróżnia się standardowy język literacki oraz różne dialekty regionalne. Standardowy język oparty jest na dialekcie sztokawskim, który jest najbardziej rozpowszechniony i używany w mediach, edukacji oraz w życiu codziennym. Inne dialekty to czakawski i kajkawski, które mają swoje unikalne cechy fonetyczne, gramatyczne i leksykalne.
Zaimki i ich odmiana
Podobnie jak w języku polskim, w języku chorwackim występują różne rodzaje zaimków, takie jak zaimki osobowe, wskazujące, pytające, względne i nieokreślone. Chorwackie zaimki odmieniają się przez przypadki, rodzaje i liczby, co może być wyzwaniem dla uczących się tego języka.
Liczebniki
Język chorwacki posiada liczebniki główne, porządkowe i zbiorowe. Liczebniki główne są używane do wyrażania ilości, a liczebniki porządkowe do określania kolejności. Liczebniki zbiorowe są używane do opisywania grup lub zbiorów.
System honorowyk
W języku chorwackim występuje system honorowyków, który służy do okazywania szacunku wobec rozmówcy lub osób trzecich. Używa się go w formalnych sytuacjach, takich jak rozmowy z przełożonymi, starszymi czy władzami.
Neologizmy i kalki językowe
Język chorwacki, podobnie jak inne języki słowiańskie, jest bogaty w neologizmy i kalki językowe. Wiele nowych słów powstaje poprzez tworzenie złożeń, skrótów czy zapożyczeń z innych języków.
Literatura chorwacka
Literatura chorwacka ma bogatą historię, sięgającą średniowiecza. W ciągu wieków rozwijała się pod wpływem różnych prądów kulturalnych i politycznych, tworząc unikalne dzieła literackie. Wśród najważniejszych postaci literatury chorwackiej warto wymienić Marka Marulića, zwanego ojcem chorwackiej literatury, który tworzył w języku staro-chorwackim. Inni znani pisarze to Ivan Gundulić, reprezentant baroku, oraz Petar Preradović, poeta romantyzmu. Współczesna literatura chorwacka również ma swoje wybitne postacie, takie jak Dubravka Ugrešić, pisarka i eseistka, której twórczość porusza kwestie tożsamości, migracji i kultury. Znajomość literatury chorwackiej pozwala lepiej zrozumieć kulturę, historię i wartości narodu chorwackiego.
Podobieństwo do języka polskiego
Język chorwacki i polski mają wiele podobieństw, które wynikają z faktu, że oba należą do rodziny języków słowiańskich. Chociaż są to języki z różnych grup - chorwacki z grupy słowiańskiej południowej, a polski z grupy słowiańskiej zachodniej - ich wspólne korzenie powodują, że osoby mówiące po polsku mogą dostrzec liczne analogie w tych dwóch językach.
Zarówno język chorwacki, jak i polski są językami fleksyjnymi, co oznacza, że słowa zmieniają swój kształt, aby wyrazić różne znaczenia gramatyczne. W obu językach występuje deklinacja rzeczowników, przymiotników i zaimków, a także koniugacja czasowników. System przypadków w języku chorwackim obejmuje siedem przypadków, podobnie jak w języku polskim.
W składni obu języków można zauważyć pewną elastyczność, co pozwala na zmianę kolejności wyrazów w zdaniu, aby uwypuklić nacisk lub intencje mówiącego. Chociaż w języku polskim elastyczność ta jest większa, podobieństwo może ułatwić naukę języka chorwackiego.
Podobieństwa można również dostrzec w słownictwie. Wiele słów w języku chorwackim i polskim ma wspólne korzenie i znaczenia, co ułatwia naukę nowego słownictwa. Przykłady to słowa takie jak "mleko" (chor. "mlijeko"), "ryba" (chor. "riba") czy "most" (chor. "most"). Oczywiście występują również różnice, które wynikają z różnych wpływów historycznych i kulturowych, ale podstawowe słownictwo może być zaskakująco podobne.
Pułapki językowe w tłumaczeniu z języka chorwackiego na polski
Zdarza się, że intuicja podpowiada komuś tłumaczenie. które może prowadzić do pomyłek. Takie pomyłki mogą wydawać się śmieszne, ale mogą mieć poważne konsekwencje. Profesjonalny tłumacz zwraca baczną uwagę na słowa, które brzmią podobnie w dwóch językach, ale posiadają odmienne znaczenia, take jak przykłady poniżej.
Słowo chorwackie |
Prawidłowe tłumaczenie na polski |
Uwaga na błędne tłumaczenie! |
listopad | październik | listopad - studeni/novembar |
jutro | rano, poranek | jutro - sutra |
stolica | krzesło | stolica - kapital |
slovo | litera | słowo - riječ |
obraz | policzek | obraz - slika |
puška | karabin | puszka - može |
kula | wieża | kula (pocisk) - metak |
godina | rok | godzina - sat |
praćka | proca | praczka - pralja |
kat | piętro | kat - izvršitelj |