tłumacz ukraiński
Język ukraiński
- fakty i ciekawostki
Język ukraiński jest językiem ojczystym dla prawie 40 mln. ludzi (ok. 0,5% mieszkańców globu), co sytuuje go na 40. miejscu na świecie pod względem liczby rodzimych użytkowników.
Ukraiński posiada status języka urzędowego na Ukrainie oraz w Naddniestrzańskiej Republice Mołdawskiej (na równi z rumuńskim oraz rosyjskim). Język ukraiński należy do grupy języków wschodniosłowiańskich. Zapisywany jest odmianą cyrylicy (obowiązujące zasady zapisu ustalono na początku XX w.), która została utworzona pod koniec IX w. na bazie alfabetu greckiego.
Pierwowzorem języka ukraińskiego był język staroruski, który wykształcił się na początku naszej ery. Z tego języka wyewoluowały w XIV w. również języki rosyjski i białoruski. Najstarsze ślady języka ukraińskiego datuje się na XII i XIII w. Przez stulecia funkcjonował on głównie w formie mówionej.
Współczesna odmiana literacka zaczęła się kształtować na przełomie XVIII i XIX w. na bazie dialektu połtawsko-kijowskiego. W wyniku intensywnych działań rusyfikacyjnych za czasów caratu oraz epoki komunizmu ukraiński stawał się językiem drugorzędnym na terenach dzisiejszej Ukrainy. Wraz z powstaniem niepodległego państwa (1991 r.) podjęto szereg działań mających na celu upowszechnienie tego języka wśród mieszkańców Ukrainy.
Ukraiński dzieli się na trzy główne grupy dialektalne: północne, południowo-wschodnie i południowo-zachodnie. Interesującą odmianą stosowaną na terenach Ukrainy jest surżyk (patrz ciekawostki).
Normy języka ukraińskiego reguluje Narodowa Akademia Nauk Ukrainy.
Język ukraiński wykazuje największe podobieństwo do języka białoruskiego, a w mniejszym stopniu do rosyjskiego. W swoim rozwoju znajdował się pod wpływem języków niemieckiego, polskiego i czeskiego.
W leksyce ukraińskiej znajduje się sporo zapożyczeń z języka polskiego. Do przykładów należą takie słowa jak: цікавий (cikawyj) - ‘ciekawy’, пові́т (powit) -‘powiat’, перешкода (pereszkoda) - ‘przeszkoda’.
Interesującą z lingwistycznego punktu widzenia odmianą językową jest surżyk – wariant języka powstały wskutek zmieszania się elementów języka rosyjskiego oraz języka ukraińskiego, który stosowany jest przez ukraińską ludność podmiejską.
Za najdłuższe ukraińskie słowo uznaje się składający się z 34 liter fachowy termin - нікотинамідаденіндинуклеотидфосфат (nikotynamidadenindynukleotydfosfat) - fosforan dinukleotydu nikotynoamidoadeninowego.
Historia języka ukraińskiego
Język ukraiński, będący językiem słowiańskim wschodnim, wywodzi się z języka prasłowiańskiego, tak jak język polski. Wspólny korzeń sprawia, że polscy użytkownicy języka mogą odnaleźć wiele podobieństw w słowotwórstwie i gramatyce. Przez wieki ukraiński rozwijał się pod wpływem różnych języków, zwłaszcza staro-cerkiewno-słowiańskiego, polskiego, niemieckiego oraz rosyjskiego. Język ukraiński jako odrębny od rosyjskiego zaczął być uznawany w XVI wieku, lecz oficjalny status otrzymał dopiero po odzyskaniu niepodległości Ukrainy w 1991 roku.
Związki z językiem polskim
Polski i ukraiński mają wiele wspólnych cech. Obie mowy dzielą się na podobne przypadki gramatyczne, mają podobne przyimki, a także stosują system koniugacji czasowników. Mimo że nie są to języki wzajemnie zrozumiałe, to jednak wiele słów może brzmieć znajomo dla Polaków. Warto zwrócić uwagę na fałszywych przyjaciół, czyli słów o podobnej formie, ale różnym znaczeniu. Przykłady to "chleb" - w ukraińskim oznacza "szkodę", czy "czerwony" - w ukraińskim "piękny".
Wymowa i alfabet
Ukraiński używa alfabetu cyrylicy, który liczy 33 litery, a polski - alfabetu łacińskiego. Z tego powodu Polacy mogą początkowo napotkać trudności z odczytywaniem tekstów. Ukraiński zawiera dźwięki, których nie ma w polskim, takie jak "h", "ы" czy "є". Warto jednak zaznaczyć, że wymowa ukraińska jest bardziej zbliżona do polskiej niż rosyjskiej, co może ułatwiać porozumiewanie się dla Polaków.
Bogactwo dialektów
Na Ukrainie występuje wiele dialektów, które zróżnicowane są głównie ze względu na wpływy sąsiednich krajów, w tym Polski. Dialekty ukraińskie można podzielić na trzy główne grupy: północne, południowe i zachodnie. Dialekty zachodnie, związane z historycznymi ziemiami polskimi, wykazują największe podobieństwo do języka polskiego.
Ukraiński na świecie
Język ukraiński jest językiem ojczystym dla prawie 40 milionów osób, co czyni go jednym z najbardziej rozpowszechnionych języków słowiańskich na świecie. Poza Ukrainą, społeczności ukraińskojęzyczne można spotkać w Kanadzie, Stanach Zjednoczonych, Brazylii, Polsce oraz innych krajach. W Polsce, ze względu na wspólną historię i bliskość granic, mieszkają setki tysięcy Ukraińców, co sprawia, że znajomość języka ukraińskiego może być przydatna w życiu codziennym.
Wpływ języka rosyjskiego
W wyniku długotrwałego wpływu rosyjskiego na Ukrainie, wiele osób posługuje się oboma językami. Warto zwrócić uwagę na fenomen surżyk, czyli mieszankę języka ukraińskiego i rosyjskiego, używaną potocznie przez część mieszkańców Ukrainy. W praktyce, znajomość jednego z tych języków może pomóc w zrozumieniu drugiego, ale warto uczyć się ukraińskiego, aby szanować tożsamość kulturową Ukraińców.
Literatura ukraińska
Literatura ukraińska posiada bogatą tradycję, a jednym z najważniejszych pisarzy jest Taras Szewczenko, poeta i malarz, który stał się symbolem walki o niepodległość Ukrainy. Znajomość języka ukraińskiego pozwala na bezpośrednie zapoznanie się z jego twórczością oraz innymi dziełami ukraińskiej literatury, takimi jak powieści Iwana Franki czy poezja Łesia Ukrainki.
Ukraińska kuchnia
Kuchnia ukraińska, będąca elementem kultury, jest nieodłącznie związana z językiem. Przysmaki takie jak pierogi (wareniki), barszcz czy holubci są popularne również w Polsce. Znajomość języka ukraińskiego pozwala na odkrywanie autentycznych przepisów i rozmowy z mieszkańcami Ukrainy o lokalnych specjałach.
Pułapki językowe w tłumaczeniu z języka ukraińskiego na język polski
Zdarza się, że intuicja podpowiada komuś tłumaczenie. które może prowadzić do pomyłek. Takie pomyłki mogą wydawać się śmieszne, ale mogą mieć poważne konsekwencje. Profesjonalny tłumacz zwraca baczną uwagę na słowa, które brzmią podobnie w dwóch językach, ale posiadają odmienne znaczenia, take jak przykłady poniżej.
Słowo ukraińskie |
Prawidłowe tłumaczenie na polski |
Uwaga na błędne tłumaczenie! |
дружина(druzhyna) | żona | drużyna - команда(komanda) |
дуже(duzhe) | bardzo | duże - великий (velykyy) |
живіт(zhyvit) | brzuch | żywot - життя(zhyttya) |
жінка(zhinka) | kobieta | żona - дружина(druzhyna) |
кішка(kishka) | kot | kiszka - кров'янка(krov'yanka) |
крісло(krislo) | fotel | krzesło - стілець(stiletsʹ) |
ліс(lis) | las | lis - лисиця(lysytsya) |
овочі(ovochi) | warzywa | owoce - фрукти(frukty) |
склеп(sklep) | krypta | sklep - mагазин(mahazyn) |
чути(chuty) | słyszeć | czuć - відчувати(vidchuvaty) |
Praktyczny słowniczek polsko - ukraiński
wyrażenie polskie |
wyrażenie ukraińskie |
---|---|
tak | так (tak) |
nie | ні (ni) |
proszę | будь ласка (bud' laska) |
dziękuję | дякую (diakuiu) |
przepraszam | перепрошую (pereproshuiu) |
dzień dobry | добрий день (dobryj den') |
dobry wieczór | добрий вечір (dobryj vechir) |
dobranoc | на добраніч (na dobranich) |
do widzenia | до побачення (do pobachennia) |
cześć (na powitanie) | привіт (pryvit) |
Jak się masz? | Як справи? (Yak spravy?) |
Dziękuję, dobrze. | Дякую, добре (Diakuiu, dobre) |
Nazywam się... | Мене звати (Mene zvaty) |
Nie rozumiem | Не розумію (Ne rozumiiu) |
Jestem Polką / Polakiem | Я полячка / поляк (Ya poliachka / poliak) |