- strona główna
- tłumacz
- turecki
tłumacz turecki
Język turecki - fakty i ciekawostki
-
Język turecki jest językiem ojczystym dla ponad 80 mln. ludzi (ponad 1% światowej populacji), co sytuuje go na 20. miejscu najczęściej stosowanych języków na świecie pod względem liczby rodzimych użytkowników.
-
Türkçe jest językiem urzędowym w Turcji oraz na Cyprze. Uznawany jest również jako język mniejszości narodowych w Macedonii, Rumunii, Bośni i Hercegowinie, Grecji, Iraku i Kosowie.
-
Turecki należy do oguzyjskiej grupy języków tureckich, które wchodzą w skład rodziny (ligi) języków ałtajskich. Najstarsze zabytki piśmiennictwa tureckiego powstały w Mongolii w VIII w. W czasach Imperium Osmańskiego (XV w. – początek XX w.) w komunikacji oficjalnej posługiwano się językiem osmańsko-tureckim, który znajdował się pod silnym wpływem języków arabskiego i perskiego. Język ten był zapisywany zmodyfikowanym alfabetem persko-arabskim (alfabetem osmańskim). Na skutek reformy prezydenta Atatürka w 1928 r. alfabet ten został zastąpiony alfabetem łacińskim, a z języka tureckiego wyrugowano naleciałości arabskie i perskie.
-
Wariant standardowy współczesnego tureckiego oparty jest na dialekcie stambulskim. Sam język turecki określany jest często mianem grupy języków/dialektów, które wykazują szereg podobieństw do pozostałych języków oguzyjskich (np. turkmeńskiego czy azerskiego). Swoistą odmianą tureckiego jest tzw. cypryjski turecki, który zachował część cech języka osmańsko-tureckiego. Organem regulującym normy języka tureckiego jest Instytut Języka Tureckiego.
-
Turecki nie należy do języków oficjalnych ważnych organizacji międzynarodowych.
-
Turecki należy do języków aglutynacyjnych, w których przyrostki (sufiksy) dołącza się do rdzenia wyrazu, poszerzając w ten sposób jego znaczenie. Zawartość treściowa takiego wyrazu oddawana jest w językach indoeuropejskich za pomocą kilku słów. Przykładowo, polskim odpowiednikiem tureckiego wyrazu evimde (którego rdzeniem jest ev – pol. dom) jest wyrażenie w moim domu.
-
Typowy szyk wyrazów w tureckim to podmiot-dopełnienie-orzeczenie. Oznacza to, że czasownik pojawia się na końcu zdania.
-
Ciekawym zjawiskiem w języku tureckim jest tzw. harmonia samogłoskowa: sufiksy dodawane do rdzenia wyrazu zawierają z reguły takie same albo podobne samogłoski, np. bardak (szklanka) → bardaklar (szklanki).
-
W alfabecie tureckim nie istnieje litera w. Do niedawna zabronione było w Turcji nadawanie imion zawierających tę literę.
-
Z języka tureckiego zapożyczono do języków indoeuropejskich kilka popularnych słów. Oprócz powszechnie kojarzonego z kuchnią turecką kebabu do tureckich zapożyczeń w języku polskim należą m.in. takie słowa jak: arbuz, dywan, jogurt, kaftan, kawa i kołpak.
Struktura aglutynacyjna języka tureckiego
Język turecki to język aglutynacyjny, co oznacza, że słowa są tworzone poprzez łączenie morfemów, czyli najmniejszych jednostek gramatycznych. W przeciwieństwie do języka polskiego, który jest językiem fleksyjnym, w tureckim dodaje się końcówki do podstawy słowa, tworząc długie wyrazy o skomplikowanej strukturze. Dzięki temu, tureckie zdania mogą być krótsze niż polskie, ale jednocześnie trudniejsze do zrozumienia dla osób uczących się tego języka. Aglutynacja pozwala także na precyzyjne wyrażanie relacji gramatycznych, co sprawia, że tureckie zdania są często bardzo precyzyjne.
Przejście na alfabet łaciński
W 1928 roku Turcja przyjęła alfabet łaciński, zastępując ówczesny alfabet arabski. Był to wynik reform wprowadzanych przez Mustafę Kemala Atatürka, ojca nowożytnej Turcji, który chciał zmodernizować kraj i przybliżyć go do Europy. Dla Polaków, którzy uczą się języka tureckiego, oznacza to, że zapis używa tych samych liter co język polski, z pewnymi modyfikacjami. Turecki alfabet łaciński składa się z 29 liter, w tym sześciu, których nie ma w polskim: ç, ş, ğ, ı, ö oraz ü. Ułatwia to naukę tureckiego dla Polaków, choć wymowa tych dodatkowych liter może sprawić początkowe trudności.
Brak rodzaju gramatycznego
W przeciwieństwie do języka polskiego, w języku tureckim nie ma rodzaju gramatycznego. Oznacza to, że nie ma konieczności odmieniania rzeczowników, przymiotników czy zaimków ze względu na płeć. Dla Polaków, zwłaszcza dla tych, którzy mają problemy z zapamiętywaniem rodzajów gramatycznych, może to być ułatwienie w nauce języka tureckiego. Z drugiej strony brak rodzaju gramatycznego sprawia, że niektóre informacje, które są oczywiste w języku polskim, muszą być wyrażone inaczej w tureckim, co może prowadzić do nieporozumień.
Szyk zdania
Język turecki ma inny szyk zdania niż język polski. W tureckim zdaniach podmiot występuje na początku, zaś orzeczenie na końcu, co oznacza, że podmiot jest bardziej eksponowany. Polski szyk zdania jest bardziej elastyczny, choć zwykle orzeczenie znajduje się bliżej początku zdania. Dla Polaków uczących się tureckiego, opanowanie tego szyku może sprawić pewne trudności, ale po pewnym czasie przyswojenia języka, zrozumienie tureckiej logiki staje się łatwiejsze.
Liczebniki i porządek liczenia
Liczebniki w języku tureckim mają unikalną strukturę, która różni się od tej stosowanej w języku polskim. W tureckim liczebnik dziesiątek występuje przed jednością, na przykład "kırk beş" oznacza 45 (kırk to 40, a beş to 5). Dla osób mówiących po polsku, nauka liczenia w języku tureckim może być początkowo nieco myląca, ale z czasem staje się bardziej intuicyjna.
Harmonia samogłosek
Język turecki stosuje zasadę harmonii samogłosek, która polega na dopasowywaniu samogłosek w końcówkach gramatycznych do samogłosek występujących w podstawie słowa. Dzięki temu język turecki brzmi harmonijnie i płynnie. Dla Polaków uczących się tureckiego, zasada harmonii samogłosek może być początkowo trudna do zrozumienia, ale z czasem staje się ważnym elementem poprawnej wymowy i pisowni.
Brak przedimków
W języku tureckim nie ma przedimków, które są powszechne w języku polskim, takich jak "w", "na" czy "z". Zamiast tego, stosuje się końcówki dodawane do rzeczowników, które wyrażają relacje przestrzenne, czasowe czy inne. Dla osób uczących się tureckiego, może to oznaczać mniej elementów do zapamiętania, ale jednocześnie konieczność opanowania innego sposobu wyrażania tych samych relacji.
Pokrewieństwo z innymi językami turkijskimi
Język turecki należy do rodziny języków turkijskich, co oznacza, że ma pewne podobieństwa z innymi językami tej rodziny, takimi jak azerski, turkmeński czy ujgurski. Dla Polaków, którzy posługują się językiem tureckim, może to oznaczać łatwiejsze zrozumienie tych pokrewnych języków. Z drugiej strony, warto pamiętać, że język turecki jest najbardziej rozwiniętym i szeroko używanym językiem turkijskim, co czyni go szczególnie atrakcyjnym dla osób zainteresowanych tą grupą języków.
Przyimki i partykuły
Język turecki zawiera szeroką gamę przyimków i partykuł, które służą do wyrażania różnych relacji między słowami w zdaniu. W przeciwieństwie do języka polskiego, gdzie przyimki są stosunkowo proste, tureckie przyimki i partykuły mogą być bardziej złożone i pełnić różne funkcje. Dla Polaków uczących się tureckiego, opanowanie tych elementów może być wyzwaniem, ale jednocześnie pozwala na precyzyjne i wyraźne przekazywanie myśli.
Bogactwo wyrażeń i przysłów
Język turecki obfituje w różnorodne wyrażenia i przysłowia, które odzwierciedlają bogactwo kultury i historii Turcji. Wiele z nich ma swoje odpowiedniki w języku polskim, ale istnieją także unikalne tureckie przysłowia i wyrażenia, które trudno przetłumaczyć na inny język. Dla Polaków zainteresowanych kulturą turecką, poznawanie tych wyrażeń i przysłów może być fascynującym doświadczeniem i pozwala na głębsze zrozumienie mentalności i wartości Turków.
Ciekawe idiomy i powiedzenia w języku tureckim
Warto zwrócić uwagę na idiomy i powiedzenia tureckie, które mogą dać Polakowi fascynujący pogląd na podobieństwa i różnice kulturowe.
turecki idiom / powiedzenie |
tłumaczenie dosłowne na polski |
polski odpowiednik |
hatır için çiğ tavuk yenir | zjeść surowego kurczaka ze względu na kogoś | zrobić wszystko dla kogoś |
beş parmak bir değil | pięć palców to nie jeden | każdy lubi co innego |
parayı veren düdüğü çalar | kto płaci, ten dmucha w gwizdek | kto płaci, ten wymaga |
doğru söyleyeni dokuz köyden kovarlar | kto mówi prawdę, tego wygnają z dziewięciu wiosek | uczciwość nie popłaca |
acem kIlIcI gibi | jak perski miecz | dwulicowy |
balIk agaca/kavaga çIkInca | kiedy ryby wdrapiąsięna topole | kaktus mi wyrośnie/czołg mi tu jedzie |
İyi ki doğdun | dobrze, że się urodziłeś/łaś | wszystkiego najlepszego z okazji urodzin |
Praktyczny słowniczek polsko - turecki
wyrażenie polskie |
wyrażenie tureckie |
---|---|
tak | evet (evet) |
nie | hayır (hajir) |
proszę | lütfen (lütfen) |
dziękuję | teşekkürler (teśekkürler) |
przepraszam | özür dilerim (özür dilerim) |
dzień dobry | günaydın (günajdın) |
dobry wieczór | iyi akşamlar (iji akśamlar) |
dobranoc | iyi geceler (iji gedżeler) |
do widzenia | hoşça kal (hośća kal) |
cześć (na powitanie) | merhaba (merhaba) |
Jak się masz? | Nasılsın? (Nasilsin?) |
Dziękuję, dobrze. | Teşekkürler, iyiyim (Teśekkürler, ijijim) |
Nazywam się... | Benim adım (Benim adim) |
Nie rozumiem | Anlamıyorum (Anlamijorum) |
Jestem Polką / Polakiem | Ben Polonyalıyım (Ben Polonjaliyim) |