tłumacz serbski
Język serbski - fakty i ciekawostki
-
Język serbski jest językiem ojczystym dla ok. 12 mln. ludzi (ok. 1,8% mieszkańców globu).
-
Srpski jest językiem urzędowym w Serbii oraz w Bośni i Hercegowinie. Ponadto jest uznawany jako język mniejszości narodowych w Chorwacji, Czarnogórze, Czechach, Macedonii, Rumunii, Słowacji oraz na Węgrzech.
-
Serbski należy do grupy języków słowiańskich, a konkretnie do podgrupy południowosłowiańskiej. Jego źródeł należy się dopatrywać w języku staro-cerkiewno-słowiańskim, który pod koniec pierwszego tysiąclecia pełnił funkcję języka liturgii. Standardowa odmiana serbskiego powstała na bazie dialektu sztokawskiego.
-
Ponieważ serbski jest jedną z czterech odmian policentrycznego języka serbsko-chorwackiego, język ten wykazuje wiele podobieństw do języków obowiązujących w innych państwach byłej Jugosławii, tj. do chorwackiego, bośniackiego i czarnogórskiego (użytkownicy tych czterech języków komunikują się ze sobą bez większych problemów). Pomiędzy serbskim a chorwackim największe rozbieżności występują w warstwie leksykalnej (znacznie mniejsze na poziomie składni i stylistyki). Ogólnie uważa się, że pomiędzy tymi dwoma językami występują mniejsze różnice niż w przypadku brytyjskiego i amerykańskiego wariantu języka angielskiego.
-
Serbski jest bodaj jedynym językiem europejskim, który zapisywany jest za pomocą dwóch alfabetów (na niemal równoprawnych zasadach): cyrylicy i alfabetu łacińskiego. W samej Serbii preferowana jest cyrylica, natomiast w Bośni i Hercegowinie oraz Czarnogórze - alfabet łaciński.
-
Normy języka serbskiego reguluje Rada Standaryzacji Języka Serbskiego z siedzibą w Belgradzie.
-
Serbski, podobnie jak polski, jest językiem o bardzo rozbudowanej fleksji. Rzeczowniki i przymiotniki odmieniają się przez siedem przypadków i dwie liczby. Istnieją też trzy rodzaje gramatyczne. Wyróżnia się aż siedem czasów: teraźniejszy, dwa przyszłe, przeszły, przeszły niedokonany, zaprzeszły i aoryst.
-
Przykładami różnic leksykalnych pomiędzy językami serbskim i chorwackim są następujące pary słów: хиљада (hiljada) i tisuća (pol. tysiąc), фабрика (fabrika) i tvornica (pol. fabryka) oraz музика (muzika) i glazba (pol. muzyka).
-
Interesującą cechą słownictwa serbskiego jest występowanie nazw miesięcy, które wywodzą się z łaciny (podobnie jak w języku bośniackim, a w przeciwieństwie do języka chorwackiego, w którym nazwy miesięcy są pochodzenia słowiańskiego).
-
W serbskim występują trudne do wymówienia zbitki spółgłoskowe. Niemałym wyzwaniem może się stać prawidłowe wymówienie takich słów jak: стврднути (stvrdnuti) (pol. utwardzać) czy смртно (smrtno) (pol. śmiertelnie).
Wspólny rdzeń językowy
Język serbski, podobnie jak polski, należy do grupy języków słowiańskich. Oznacza to, że oba języki mają wspólny rdzeń językowy i wiele podobieństw gramatycznych, fonetycznych oraz leksykalnych. W związku z tym Polacy zwykle odczuwają mniejsze trudności w nauce języka serbskiego niż np. języków germańskich czy romańskich. Warto jednak pamiętać, że język serbski jest bliżej spokrewniony z innymi językami słowiańskimi południowymi, takimi jak chorwacki czy bułgarski, niż z językiem polskim, który należy do grupy słowiańskiej zachodniej.
Dwa alfabety: cyrylica i łacinka
W przeciwieństwie do języka polskiego, który używa alfabetu łacińskiego, język serbski posługuje się równocześnie dwoma alfabetami: cyrylicą i łaciną. Jest to zaskakujące, ale przede wszystkim praktyczne, gdyż oba alfabety są stosowane równolegle w różnych sytuacjach. Cyrylica jest bardziej tradycyjna i często używana w oficjalnych dokumentach czy literaturze. Z kolei łacinka jest bardziej powszechna w mediach, reklamach czy nauczaniu języka. Co ciekawe, oba alfabety są oficjalne i równorzędne w serbskim systemie prawnym.
Bogactwo przypadków gramatycznych
Podobieństwo języków serbskiego i polskiego widoczne jest także w bogactwie przypadków gramatycznych. Język serbski, podobnie jak polski, posiada siedem przypadków: mianownik, dopełniacz, celownik, biernik, narzędnik, miejscownik oraz wołacz. Chociaż zasady odmiany i użycia przypadków nie są identyczne w obu językach, to jednak Polacy będą mogli odnaleźć się w serbskiej gramatyce dzięki znajomości zasady odmiany przypadków w języku polskim.
Trudności z akcentem
Jednym z trudniejszych aspektów nauki języka serbskiego dla Polaków może być opanowanie poprawnego akcentu. W języku serbskim akcent jest ruchomy i może padać na dowolną sylabę wyrazu, co jest inne niż w przypadku języka polskiego, gdzie akcent przypada zwykle na przedostatnią sylabę. Serbski akcent jest również bardziej złożony, gdyż istnieją trzy rodzaje akcentu: opadający, wznoszący i długi.
Wspólny język z Chorwatami
Język serbski i chorwacki są na tyle blisko spokrewnione, że można je traktować jako dwa warianty tego samego języka – serbsko-chorwackiego. Istnieją różnice w słownictwie, akcentowaniu czy pisowni, ale ogólnie komunikacja między Serbami i Chorwatami jest możliwa bez większych problemów. Dlatego osoba mówiąca po serbsku będzie mogła porozumiewać się również z Chorwatami, co zdecydowanie zwiększa użyteczność tego języka.
Serbski czas przeszły
W języku serbskim występuje tylko jeden czas przeszły, aoryst, który zastępuje zarówno czas przeszły dokonany, jak i niedokonany. W polskim mamy dwa czasy przeszłe: przeszły dokonany i przeszły niedokonany. Z tego powodu Polacy muszą nauczyć się, jak odpowiednio stosować aoryst w serbskim. Co ciekawe, aoryst jest również używany w polskim, ale występuje tylko w języku literackim i nie ma znaczenia praktycznego.
Wymowa samogłosek
W języku serbskim istnieje pięć samogłosek: a, e, i, o, u. W przeciwieństwie do języka polskiego, nie ma w serbskim samogłosek nosowych (ą, ę), ani dźwięków podobnych do polskiego y. Ponadto, samogłoski w języku serbskim są krótkie, co sprawia, że nauka poprawnej wymowy może być trudniejsza dla Polaków. Warto jednak zwrócić uwagę na to, że serbska wymowa jest bardziej regularna niż polska, co ułatwia naukę.
Liczebniki zbiorowe
Język serbski, podobnie jak polski, posiada liczebniki zbiorowe, które są używane do określania zbiorów liczebnych. Na przykład, w serbskim "dvoje" oznacza "dwójkę" (ludzi), "troje" to "trójkę" itd. Ta cecha gramatyczna może być łatwiejsza do opanowania dla Polaków, którzy są już zaznajomieni z liczebnikami zbiorowymi we własnym języku.
Serbski język potoczny
Warto zwrócić uwagę na to, że serbski język potoczny (język mówiony na co dzień) różni się od języka literackiego. W języku potocznym występują różne dialekty, slang, a także skróty i zwroty, których nie nauczysz się na tradycyjnych kursach językowych. Opanowanie języka potocznego może być trudniejsze dla Polaków, ale jednocześnie daje lepsze zrozumienie kultury i życia codziennego Serbów. Warto zatem poznać zarówno język literacki, jak i potoczny, aby móc swobodnie porozumiewać się z native speakerami.
Bogactwo literatury serbskiej
Nauka języka serbskiego daje możliwość odkrycia bogactwa literatury serbskiej, która jest często niedoceniana i nieznana Polakom. Serbscy pisarze, tacy jak Danilo Kiš, Ivo Andrić (laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury), czy Milorad Pavić, to tylko niektóre z wielkich talentów, których twórczość może być inspirująca dla miłośników literatury. Ponadto, zrozumienie serbskiego pozwala na odkrycie współczesnej kultury, filmów, teatru czy muzyki, co może być interesujące dla tych, którzy chcą poznać Serbię i jej mieszkańców lepiej.
Pułapki językowe w tłumaczeniu z języka serbskiego na język polski
Zdarza się, że intuicja podpowiada komuś tłumaczenie. które może prowadzić do pomyłek. Takie pomyłki mogą wydawać się śmieszne, ale mogą mieć poważne konsekwencje. Profesjonalny tłumacz zwraca baczną uwagę na słowa, które brzmią podobnie w dwóch językach, ale posiadają odmienne znaczenia, take jak przykłady poniżej.
Słowo serbski |
Prawidłowe tłumaczenie na polski |
Uwaga na błędne tłumaczenie! |
година(godina) | rok | godzina - час(čas) |
заход(zahod) | toaleta | zachód - запад(zapad) |
јутро(jutro) | rano, poranek | jutro - сутра(sutra) |
крај(kraj) | koniec | kraj - земља(zemlja) |
образ(obraz) | policzek | obraz - слика(slika) |
речник(rječnik) | słownik | ręcznik - пешкир(peškir) |
рок(rok) | termin, okres | rok - година(godina) |
слово(slovo) | litera | słowo - реч(riječ) |
слово(slovo) | litera | słowo - реч(riječ) |
час(čas) | godzina | czas - време(vreme) |
Praktyczny słowniczek polsko - serbski
wyrażenie polskie |
wyrażenie serbskie |
---|---|
tak | да (da) |
nie | не (ne) |
proszę | молим (molim) |
dziękuję | хвала (hvala) |
przepraszam | извини (izvini) |
dzień dobry | добар дан (dobar dan) |
dobry wieczór | добро вече (dobro veče) |
dobranoc | лаку ноћ (laku noć) |
do widzenia | довиђеsња (doviđenja) |
cześć (na powitanie) | ћао (ćao) |
Jak się masz? | Како си? (Kako si?) |
Dziękuję, dobrze. | Хвала, добро (Hvala, dobro) |
Nazywam się... | Зовем се (Zovem se) |
Nie rozumiem | Не разумем (Ne razumem) |
Jestem Polką / Polakiem | Ја сам Пољакиња / Пољак (Ja sam Poljakinja / Poljak) |