Język mongolski - fakty i ciekawostki

Język mongolski jest językiem ojczystym dla ok. 7 mln ludzi (ok. 0,1% światowej populacji) i plasuje się poza pierwszą setką najczęściej stosowanych języków świata pod względem rodzimych użytkowników.

Mongolski posiada status języka urzędowego w Mongolii oraz w Chinach (w Regionie Autonomicznym Mongolii Wewnętrznej).

Język mongolski należy do rodziny języków ałtajskich. Sama nazwa język mongolski ma dwa znaczenia: węższe i szersze (w niniejszym tekście informacje dotyczą przeważnie szerszego znaczenia). W rozumieniu węższym nazwa odnosi się do dialektu chałchaskiego, a w szerszym – do wielu dialektów, którymi posługuje się ludność Mongolii oraz niektórych obszarów Chin i Rosji.

Współczesny język mongolski wyewoluował z języka średniomongolskiego, tj. grupy dialektów, którymi posługiwano się na dużym obszarze geograficznym od XIII do XVI w. (od Mandżurii po Europę Wschodnią) na skutek podbojów Czyngis-Chana. W tym okresie powstało dużo dzieł literackich (język literacki różnił się znacząco od dialektów, którymi posługiwały się plemiona mongolskie). Początki języka nowomongolskiego sięgają XVII w.

W Mongolii język mongolski zapisywany jest zmodyfikowaną wersją cyrylicy. W przeszłości posługiwano się jednak innymi formami zapisu: wywodzącym się z alfabetu ujgurskiego pismem mongolskim, które czytane jest z góry na dół (stosowane jest ono nadal w Mongolii Wewnętrznej), pismo Wagindry (pismo fonetyczne) oraz alfabet łaciński.

Normy języka mongolskiego w samej Mongolii reguluje Państwowa Rada Języka.

Mongolski należy do języków aglutynacyjnych, w których przyrostki (sufiksy) dołącza się do rdzenia wyrazu. Zawartość treściowa takiego wyrazu oddawana jest w językach indoeuropejskich za pomocą kilku słów.

Typowy szyk wyrazów w zdaniu mongolskim to podmiot-dopełnienie-orzeczenie (czasownik występuje więc na końcu zdania).

Ciekawym zjawiskiem w języku mongolskim jest tzw. harmonia samogłoskowa: sufiksy dodawane do rdzenia wyrazu zawierają z reguły takie same albo podobne samogłoski.

Cechą charakterystyczną wymowy mongolskiej jest stosunkowo wysoka frekwencyjność spółgłosek miękkopodniebiennych. Tworzy to wrażenie, że w języku tym dominują dźwięki gardłowe.

W mongolskim dużą część słownictwa stanowią wyrazy zapożyczone z innych języków. W przeszłości zapożyczano wyrazy m.in. z języków starotureckiego, sanskrytu, perskiego i arabskiego. W ostatnich dekadach większość zapożyczeń to rusycyzmy i anglicyzmy.

Wprowadzenie do języka mongolskiego

Język mongolski to język używany przez ponad 5 milionów osób w Mongolii, Rosji, Chinach i innych krajach, gdzie żyją mniejszości narodowe związane z kulturą mongolską. Jest to język z rodziny języków mongolskich, których cechy wyróżniają go wśród języków azjatyckich. W języku mongolskim nie ma rodzajnika, a zamiast tego wykorzystywana jest końcówka liczebnika, co czyni język prostym do nauki. Język ten jest związany z historią mongolskiego imperium, co nadaje mu szczególny urok.

Pismo mongolskie

Mongolskie pismo opiera się na alfabecie cyrylicy, który został przyjęty w 1941 roku. Jednakże, wiele tradycyjnych mongolskich tekstów jest wciąż zapisywanych w starszej formie pisma, tzw. pismie klasycznym, które jest bazowane na pismie tybetańskim. Jest to alfabet sylabiczny, w którym każda sylaba jest zapisywana osobno.

Historia języka mongolskiego

Język mongolski jest związany z historią mongolskiego imperium, które rozszerzało swoje terytorium na wiele krajów Azji i Europy. W tamtych czasach mongolski język był używany przez wielu ludzi, w tym kupców, dyplomatów i innych przedstawicieli rożnych narodów. Podczas rozwoju języka mongolskiego, język ten był wpływany przez języki innych kultur, takich jak turecki i chiński, co wpłynęło na jego gramatykę i słownictwo.

Gramatyka języka mongolskiego

Gramatyka języka mongolskiego ma wiele unikalnych cech. Język ten nie posiada rodzajnika, a słowa są odmieniane przez końcówki, które oznaczają liczbę i przypadki. Odmiana czasowników jest również skomplikowana, ponieważ nie ma on czasów, ale zamiast tego używa się końcówek, aby wyrazić przeszłość, teraźniejszość i przyszłość.

Związki języka mongolskiego z innymi językami

Język mongolski ma wiele słów zapożyczonych z języka chińskiego i rosyjskiego, ponieważ Mongolia była pod wpływem tych krajów przez długi czas. Znajomość tych słów może pomóc w zrozumieniu wielu kulturalnych i historycznych pojęć związanych z Mongolią.

Wpływ języka mongolskiego na inne języki

Mongolski język wpłynął na wiele innych języków w Azji Wschodniej i Środkowej. Na przykład język mandaryński zawiera wiele słów zapożyczonych z języka mongolskiego, zwłaszcza te związane z kulturą nomadów mongolskich. Także język tybetański zawiera wiele słów zapożyczonych z języka mongolskiego.

Trudności w nauce języka mongolskiego

Język mongolski jest dość trudny do nauki dla obcokrajowców, zwłaszcza z powodu skomplikowanej gramatyki i odmiany czasowników przez końcówki. Ponadto, słownictwo mongolskie jest bardzo różne od języków indoeuropejskich, które są powszechnie używane na świecie.

Język mongolski a kultura

Język mongolski jest nieodłącznie związany z kulturą mongolską, zwłaszcza z jej tradycyjnymi wartościami i historią. Wielu ludzi uważa, że nauka języka mongolskiego jest kluczem do zrozumienia kultury i dziedzictwa Mongolii.

Ciekawe idiomy i powiedzenia w języku mongolskim

Warto zwrócić uwagę na idiomy i powiedzenia mongolskie, które mogą dać Polakowi fascynujący pogląd na podobieństwa i różnice kulturowe.

mongolski idiom / powiedzenie	tłumaczenie dosłowne na polski	polski odpowiednik
Муухүнийдуучанга (Muukhüniiduuchanga)	Zły człowiek mówi głośno	Zły człowiek mówi głośno
Овообосгоогүйболшаазгайхаанаассуухвэ (Ovoobosgooguibolshuvuuhaanaassuukhve)	Gdyby nie było kopca, sroka nie miałaby gdzie usiąść na grzędzie	Do tanga trzeba dwojga
Сүүлийнтэмээнийачаахүнд (Süüliintemeeniiachaakhünd)	Ostatni wielbłąd dostaje najcięższy ładunek	Kto ostatni przychodzi, ten sam sobie szkodzi
Чоноборооноор (Chonoboroonoor)	Wilki przychodzą podczas deszczu	Nieszczęścia zdarzają się w trudnych warunkach
Эрхүнийжаргалэзгүйхээр (Erkhüniijargalezgüikheer)	Szczęście trafia się na pustyni	Człowiek jest w pełni szczęśliwy na łonie natury
Хүнийнохойидэхээрөөрийннохойидэг (Khüniinokhoiidekheerööriinnokhoiideg)	Wolę to dać naszemu psu niż psu sąsiada	Jak już trzeba komuś coś dać, to lepiej to dać komuś bliskiemu
Муунохойнгэдсэндшартосзохихгүй	Złe psy nie są w stanie strawić masłaghi	Nie zasłużyć sobie na coś

Praktyczny słowniczek polsko - mongolski

wyrażenie polskie	wyrażenie mongolskie
tak	Тийм (tim)
nie	Үгүй (ügüj)
proszę	Та мэдээлэх үү? (ta medeelekh uu?)
dziękuję	Баярлалаа (bayarlalaa)
przepraszam	Уучлаарай (uuchlaarai)
dzień dobry	Сайн байна уу? (sain baina uu?)
dobry wieczór	Сайн сайхан вэ? (sain saikhan ve?)
dobranoc	Сайн шөнө (sain shönö)
do widzenia	Хаягдлыг тавихдаа (khayagdlyg tavihdaa)
Jak się masz?	Сайн байна уу? (sain baina uu?)
Dziękuję, dobrze.	Баярлалаа, маш их баярлалаа (bayarlalaa, mash ikh bayarlalaa)
Nazywam się...	Намайг ... гэдэг (namaig... gedeg)
Nie rozumiem	Би ойлгохгүй (bi oilgokhgüi)
Jestem Polką / Polakiem	Би Польшын хүн (bi Polshyn khün)

tłumacz mongolski